Προς: Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της Ελλάδας.
Κοινοποίηση προς: τον Υπουργό Δικαιοσύνης, κ. Κωνσταντίνο Τσιάρα,
την Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Όπως είναι γνωστό, το Πρόγραμμα «Πρακτική Άσκηση Αποφοίτων Νομικών Σχολών για την απόκτηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος δικηγόρου» χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ, το οποίο προβλέπει αρχικά την απασχόληση των συμμετεχόντων σε αυτό για δώδεκα μήνες σε Δικαστήρια και Εισαγγελίες της χώρας και στη συνέχεια την ολοκλήρωση της δεκαοκτάμηνη άσκησης σε συμβεβλημένα με το πρόγραμμα δικηγορικά γραφεία και εταιρείες, ξεκίνησε στα τέλη Αυγούστου του 2021, η δε υλοποίηση του έχει ήδη δημιουργήσει σειρά προβλημάτων στους ενδιαφερόμενους.
Παρά την λειτουργία του προγράμματος για πάνω από οκτώ μήνες, την εμφάνιση περιοδικών προβλημάτων (όπως τις σημαντικές καθυστερήσεις στις πληρωμές των ασκούμενων) και τις κινήσεις προς βελτίωση της κατάστασης, τόσο από τις Ενώσεις μας, όσο και από άλλους θεσμικούς φορείς, δύο ζητήματα παραμένουν άλυτα, έχουν προβληματίσει έντονα και απαιτούν άμεσες προτάσεις και λύσεις.
Α) Άδειες αναψυχής και ασθένειας
Σύμφωνα με την σύμβαση που υπογράφεται μεταξύ του/ της ασκούμενου/ης και του Υπουργείου Δικαιοσύνης ως φορέα υλοποίησης του προγράμματος:
«4.3. Κάθε ασκούμενος Δικηγόρος έχει δικαίωμα δικαιολογημένης απουσίας για λόγους ανωτέρας βίας που τεκμηριώνεται από την έκδοση σχετικών αποδεικτικών εγγράφων από Δημόσια Αρχή. Με την επιφύλαξη των κατωτέρω διατάξεων κατά το χρονικό διάστημα της δικαιολογημένης απουσίας, ο ασκούμενος Δικηγόρος εξακολουθεί να λαμβάνει την προβλεπόμενη αμοιβή. Στην περίπτωση που η απουσία του Ασκούμενου Δικηγόρου υπερβεί το 5% της παρούσας χρονικής διάρκειας της Σύμβασης, μετά από απόφαση της Επιτροπής Παρακολούθησης Παραλαβής Έργου (ΕΠΠΕ) του Υπουργείου Δικαιοσύνης και την σύμφωνη γνώμη του Φορέα Υποδοχής Πρακτικής Άσκησης, δύναται είτε η Άσκηση να παραταθεί αυτοδίκαια και μετά την παρέλευση της συμβατικής ημερομηνίας προκειμένου να συμπληρωθεί το απαραίτητο 12μηνο, είτε η Άσκηση να διακοπεί για όσο χρόνο διαρκεί ο λόγος της ανωτέρας βίας. 4.4. Αδικαιολόγητη απουσία του Ασκούμενου Δικηγόρου θα συνιστά αντίστοιχη των ημερών απουσίας του μείωση της αμοιβής του. Για κάθε ημέρα αδικαιολόγητης απουσίας θα υπάρχει περικοπή κατά 1/25 της μηνιαίας αμοιβής. Σε περίπτωση που η αδικαιολόγητη απουσία του Ασκούμενου Δικηγόρου υπερβεί το 5% της παρούσας χρονικής διάρκειας της Σύμβασης, μετά από απόφαση της Επιτροπής Παρακολούθησης Παραλαβής Έργου (ΕΠΠΕ) και την σύμφωνη γνώμη του Φορέα Υποδοχής Πρακτικής Άσκησης, δύναται είτε να καταγγέλλεται αρμοδίως η παρούσα Σύμβαση με αποτέλεσμα την απένταξη του Ασκούμενου Δικηγόρου από το Πρόγραμμα είτε να παρατείνεται αυτοδίκαια το χρονικό διάστημα της Άσκησης πέραν της συμβατικής ημερομηνίας μέχρι να συμπληρωθεί το απαραίτητο 12μηνο, άνευ ετέρας αποζημίωση».
Καμία πρόβλεψη επομένως δεν υφίσταται, ούτε συνάγεται από κάποιο άλλο σημείο της σύμβασης ή της Υπουργικής Απόφασης, για άδεια αναψυχής, αναγκαία για κάθε άνθρωπο (εντάσσεται στο κεφάλαιο για την ασφάλεια και υγιεινή στην εργασία κατά το ευρωπαϊκό εργατικό δίκαιο) που απασχολείται καθημερινά για δώδεκα ολόκληρους μήνες.
Άλλωστε, κάτι τέτοιο επιβάλλεται τόσο από το ενωσιακό δίκαιο με το άρθρο 7 της οδηγίας 2003/88 όσο και το άρθρο 31, παρ. 2 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Μάλιστα, η εν λόγω Οδηγία τυγχάνει άμεσης εφαρμογής στους εργαζόμενους του δημοσίου τομέα (εν προκειμένω εργοδότης είναι το Υπουργείο Δικαιοσύνης) χωρίς καν την διαπίστωση της συνδρομής του βαθμού εξάρτησης, όπως το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έκρινε σε σειρά αποφάσεών του (βλ. C-178/04, C-428/09, C-519/09 κα). Και αντίθετη να ήταν, όμως, στην προκειμένη περίπτωση πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις διαπίστωσης της εξάρτησης, καθώς πρόκειται για εργασία με αυτοπρόσωπη παροχή σε έναν εργοδότη, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο παροχής και ακολουθώντας τις οδηγίες και τις εντολές του εργοδότη. Εν προκειμένω, το Υπ. Δικαιοσύνης, ως εργοδότης, αναθέτει τον ασκούμενο στον «υπεύθυνο της άσκησης» για να παρέχει την εργασία του).
Επομένως, μπορεί -ακόμα και κατά το εθνικό δίκαιο- να θεωρηθεί ως σύμβαση εξαρτημένης εργασίας με βάση το τεκμήριο εξαρτημένης εργασίας του αρ. 1 του ν. 3846/10, σύμφωνα με το οποίο οι συμβάσεις απασχολούμενων που παρέχουν υπηρεσίες για ορισμένο ή αόριστο χρόνο θεωρούνται ότι υποκρύπτουν εξαρτημένη εργασία, εφόσον η εργασία αυτή παρέχεται αυτοπροσώπως, αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για 9 συνεχείς μήνες.
Για τον χαρακτηρισμό των ασκούμενων και μαθητευόμενων ως εργαζομένων μάλιστα το ίδιο το ΔΕΕ στην απόφαση C-428/09 (σκέψεις 21-30) έκρινε πως «το κύριο χαρακτηριστικό της εργασιακής σχέσης είναι ακριβώς το γεγονός ότι ένα άτομο παρέχει, κατά τη διάρκεια ορισμένου χρόνου, σε άλλο και υπό τη διεύθυνσή του, υπηρεσίες έναντι των οποίων λαμβάνει αμοιβή» και ότι «μολονότι, κατά την απόφαση περί παραπομπής, οι απασχολούμενοι δυνάμει συμβάσεων συμμετοχής στην παροχή εκπαίδευσης δεν εμπίπτουν σε ορισμένες διατάξεις της Γαλλικής Εργατικής Νομοθεσίας, εντούτοις υπενθυμίζεται ότι το Δικαστήριο έχει δεχθεί ότι η sui generis νομική φύση της εργασιακής σχέσεως από πλευράς εθνικού δικαίου δεν ασκεί επιρροή επί της ιδιότητας του εργαζομένου υπό την έννοια του δικαίου της Ένωσης (βλ. C-116/06)», ενώ στο άρθρο 3, στοιχείο α΄, της Οδηγίας 89/391 «ως εργαζόμενος ορίζεται κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη, συμπεριλαμβανομένων των ασκουμένων και των μαθητευομένων».
Συμπερασματικά, λοιπόν, οι ασκούμενοι του προγράμματος εμπίπτουν στην έννοια του εργαζομένου κατά το ενωσιακό δίκαιο, δικαιούνται ως εκ τούτου την άδεια αναψυχής μετ’ αποδοχών του άρθρου 7 της Οδηγίας 2003/88, την οποία όλως αδικαιολόγητα και παράλογα το Υπουργείο Δικαιοσύνης εμμένει να αρνείται.
Παρά τις οχλήσεις μας προς αρκετές Διοικήσεις Δικαστηρίων και τα καθημερινά ερωτήματα συναδέλφων, καμία επαρκής απάντηση δεν δόθηκε από τους φορείς υλοποίησης του Προγράμματος. Το αυτό ισχύει και για την περίπτωση που ασκούμενος/η νοσήσει σοβαρά ή χρειαστεί για λόγους υγείας να λείψει παραπάνω από το 5% της προβλεπόμενης άδειας ασθενείας.
Β) Το ζήτημα εφαρμογής του Προγράμματος σε δικηγορικά γραφεία και εταιρείες.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, το ως άνω αναφερόμενο Πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης θα εφαρμοστεί και σε δικηγορικά γραφεία και εταιρείες, στα οποία θα κληθούν οι συμμετέχοντες να απασχοληθούν με ανώτατο χρονικό διάστημα της άσκησης σε αυτά έως έξι (6) μήνες. Εδώ και αρκετούς μήνες, κάθε δικηγόρος που δικαιούται κατά τον Κώδικα Δικηγόρων να έχει ασκούμενο/η δύναται να αιτηθεί την συμμετοχή του στο Πρόγραμμα. Όμως, το Υπουργείο Δικαιοσύνης εδώ και μήνες έχει καθυστερήσει αδικαιολόγητα να εκδώσει την σχετική Υπουργική Απόφαση για την γνωστοποίηση των όρων υλοποίησης της δεύτερης φάσης του Προγράμματος στα δικηγορικά γραφεία και εταιρείες. Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη, καθώς οι ασκούμενοι του Α΄ Κύκλου θα κληθούν να εργαστούν στα δικηγορικά γραφεία από τις αρχές Σεπτεμβρίου, χωρίς αμφότερες οι πλευρές μέχρι και σήμερα να γνωρίζουν ούτε τον τρόπο επιλογής, ούτε τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί, ούτε και τους όρους υλοποίησης του Προγράμματος ΕΣΠΑ.
Για τους λόγους αυτούς
Αιτούμαστε
- Την άμεση τροποποίηση των υφιστάμενων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών των ασκούμενων δικηγόρων απασχολούμενων στα δικαστήρια μέσω ΕΣΠΑ και την χορήγησή τους άδειας αναψυχής μετ’ αποδοχών, όπως προβλέπει η εθνική και ενωσιακή νομοθεσία, όπως και την πρόβλεψη αναρρωτικών αδειών σε περίπτωση ασθενείας.
- Την άμεση έκδοση Υπουργικής Απόφασης που θα προβλέπει την διαδικασία υλοποίησης της β’ φάσης του προγράμματος σχετικά με την απασχόληση των ασκούμενων δικηγόρων από τον Σεπτέμβριο σε δικηγορικά γραφεία και εταιρίες, καθώς και την ρύθμιση των όρων εργασίας σε αυτά.
- Να διανεμηθεί η εισήγηση σε όλους τους Προέδρους των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας και να εισαχθεί προς ψήφιση στην επόμενη συνεδρίαση της Ολομέλειας.
- Να λάβει η Ολομέλεια απόφαση υποστήριξης των ως άνω αιτημάτων των ασκουμένων- απασχολούμενων στα δικαστήρια μέσω του επίμαχου Προγράμματος ΕΣΠΑ.
- Να αποσταλεί από κοινού επιστολή προς τους αρμόδιους φορείς με τα ως άνω αιτήματα.
- Να επιδιωχθεί η από κοινού δράση της Ολομέλειας και των Ενώσεων Ασκούμενων και Νέων Δικηγόρων της χώρας προς υλοποίηση των ως άνω αιτημάτων.
Σε κάθε περίπτωση καλούμε την ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης να προβεί σε άμεση ρύθμιση του ζητήματος, όπως επιβάλει το εργατικό δίκαιο, σε αντίθετη περίπτωση η υιοθέτηση δυναμικών μορφών διεκδίκησης, όπως η έναρξη αποχής, καθίσταται μονόδρομος.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΡΑΣΑΝΙΔΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥΔΑΚΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΠΕΙΡΑΙΑ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΕΠΕΣΙΔΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΡΟΔΟΥ
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΑΟΥΔΙΚΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΚΟΥΦΑΣ